قالب پرشین بلاگ

اندیشکده آمریکایی در پروژه «روز بعد» شش گروه برای فعالیت در مورد عدالت، انتخابات، و اصلاحات امنیتی و اجتماعی و اقتصادی شکل داده است تا بتوانند دولتی را پس از رژیم اسد، هدایت کنند.

به گزارش فارس، «اندیشکده صلح آمریکا»، در پروژه‌ای به نام «روز بعد»،  تمامی رهبران مخالف رژیم در سوریه را گرد هم آورد تا درباره انتقال قدرت در سوریه مباحثه کنند. به دلیل اهمیت این پروژه، خبرگزاری فارس متن کامل این گزارش  را منتشر می‌کند.

در این گزارش آمده است: در صورت سقوط رژیم اسد، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جامعه و دولت جدید افزایش جرم و جنایات خواهد بود و به منظور پیشگیری یا تخفیف این مشکلات و همچنین تثبیت نظام قضایی دوران انتقال قدرت، بایستی مراحلی را پیش از سقوط رژیم فعلی در پیش گرفت.

در بخش گذشته به مجموعه‌ای از اهداف و اصول کلی اشاره کردیم که باید مورد توافق همه رهبران گروه‌های مخالف قرار گیرد تا انتقال قدرت به شکل موفقیت‌آمیزی صورت پذیرد. اما نمی‌توان با توافق رهبران سوری بر سر اصول، از جانب مردم سوریه، به این اهداف که در قلب انقلاب مردم سوریه‌اند دست یافت، بلکه مردم سوریه باید خودشان در فرایند آموزش مدنی، گفت‌وگوی ملی، و مشاوره عمومی قرار گیرند، ترس‌ها، نیازها، و آرزوهای خود را مستقیماً به رهبرانشان و به هم ابراز دارند تا در نهایت این اهداف متحقق شوند.

 

* اجماع، همه‌شمولی، مشارکت عمومی، شفافیت و مسئولیت‌پذیری متضمن فرایند انتقال موفق و به نفع مردم است

چنین فرایندی را باید در اصول مهم زیر تثبیت کرد:

• همه‌شمولی و شرکت عمومی: فرایند انتقالی که همه‌شمول باشد و همه را در خود شرکت دهد فرایندی است که تمامی بخش‌های جامعه سوری را در بر بگیرد. همه‌شمولی وقتی حاصل می‌شود که مردم را برای مشارکت عمومی هرچه بیشتر تشویق کنیم. شرکت عمومی حق طبیعی و مشروع مردم سوریه است تا بتوانند هم عقاید، علایق، و ترجیحاتشان را به مقامات جدید آزادانه ابراز کنند و هم اطمینان داشته باشند که این مقامات پاسخگوی آنها هستند و مشارکت همگان را ارتقا می‌بخشند.

• شفافیت و مسئولیت‌پذیری: فرایند انتقال شفاف فرایندی است که به شکل آشکار و از طریق سازوکارهای کارآمد صورت پذیرد. اگر قرار باشد که مردم سوریه در اطلاع امور قرار گیرند و در شکل‌بخشی به سوریه جدید شرکت داشته باشند، شفافیت عملکرد از عوامل حیاتی به شمار می‌رود. مسئولیت‌پذیری مقامات عمومی به مردم سوریه اطمینان می‌دهد که کسانی که در رأس فرایند انتقال قدرتند نظرات و ترجیحات آنها را لحاظ می‌کنند.

• اجماع: فرایند انتقال قدرت در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود که تصمیمات اتخاذ شده بازتاب اجماعی تا حد امکان گسترده در میان تمامی بخش‌های جامعه سوری باشد و در صورتی که این تصمیمات با شور و مشورت، مذاکره، و اقناع طرفین، تا جایی که امکان دارد، اتخاذ شده باشند. این عامل، در کنار عامل همه‌شمولی، مشارکت عمومی، شفافیت و مسئولیت‌پذیری تضمین می‌کند تصمیماتی که مقامات در رأس فرایند انتقال اتخاذ کرده‌اند بازتاب علایق و آرزوهای مردم است، نه یک طبقه خاص.

 

* نباید گذاشت نیازهای لحظه‌ای باعث چشم‌پوشی از اصول اولیه شود

کسانی که در پروژه «روز بعد» شرکت کرده‌اند متوجهند که کار در جهت نیل به این اهداف و مقاصد گاه فشاری بر ظرفیت‌های جامعه سوری تحمیل می‌کند. گاه پیش می‌آید که ضرورت ایجاد ثبات و امنیت در تقابل با نیاز مردم به مشارکت و شفافیت قرار می‌گیرد. شرکت کنندگان همه به اتفاق قبول دارند که نباید گذاشت نیازهای لحظه‌ای و آن انعطاف‌پذیری ضروری برای کار موفق تحت شرایط دشوار، تعهد بنیادین فرایند انتقال به تمامی اهداف و اصول شکل‌دهنده به سوریه‌ای دموکراتیک پس از سقوط اسد را بفرساید.

 

* شش گروه برای کار روی قانون، عدالت، انتخابات، و اصلاحات امنیتی و اجتماعی و اقتصادی شکل گرفت

در شش کارگروهی که شکل گرفته بود بحث و تبادل نظرهایی در باب آن حوزه‌های سیاسی حیاتی برای انتقالی موفق صورت گرفت: حاکمیت قانون؛ عدالت انتقالی؛ اصلاحات امنیتی؛ درست کردن قانون اساسی؛ اصلاح انتخابات و شکل‌ دادن به مجمع قانون اساسی؛ و بازسازی اقتصادی و سیاست اجتماعی. هرکدام از این شش گروه اهداف، مقاصد، و چالش‌هایی را شناسایی و راهبردها و پیشنهادات مفصلی تهیه کردند.

 

* همگان باید موظف به اجرای تکالیف قانونی‌ خود باشند

هداف از مستحکم ساختن حاکمیت قانون در سوریه این است که سوریه را به کشوری قانون‌مدار تبدیل کنیم که در آن هیچ فردی فراتر از قانون نیست و همه در سایه محافظت قانون و موظف به اجرای تکالیف قانونند. مضاف بر این، فعالیت‌هایی که برای مستحکم ساختن حاکمیت قانون صورت می‌گیرد در جهت اطمینان یافتن از تثبیت نظام دادگستری منظم در انتقال قدرت؛ لغو اختیارات دادگاه‌های غیرمعمول؛ گسترش ظرفیت محدود نظام دادگستری فعلی، و اجتناب از بی‌قانونی، خشونت و جرم و جنایت در طی دوران انتقال است.

 

* مستحکم‌سازی حاکمیت قانون باید شفاف، مطابق با حقوق بشر بین‌الملل و پذیرای نظرات مردم باشد

تلاش‌هایی که برای مستحکم ساختن حاکمیت قانون صورت می‌گیرد باید بازتاب ملزوماتی مشخص باشند. این تلاش‌ها باید واجد شرایط زیر باشند:

• هماهنگ با هنجارها و معیارهای حقوق بشر بین‌الملل؛

• از لحاظ قانونی قاطع و شفاف؛

• طوری طراحی شوند که برای شهروندان معمولی هم نقشی در فرایند قانون‌سازی قائل شده باشند؛ و

• به شکلی عمومی انتشار یابند.

 

* به احتمال زیاد، پس از سقوط رژیم اسد جرم و جنایت افزایش یابد

پس از سقوط رژیم اسد موانع زیادی بر سر تثبیت حاکمیت قانون ایجاد خواهد شد. نظام دادگستری فعلی ضعیف است، فاقد مشروعیت و اعتبار است و همچنین سازوکارهایی برای نظارت بر آن وجود ندارد. نظام زندان‌ها هم مبهم کار می‌کند و کلی زندان و مرکز بازداشت مخفی و خطوط کنترلی فراوان دارد و افراد بسیاری در زندان به سر می‌برند که به شکل غیرقانونی محبوس شده‌اند. با خطر افزایش جرم و جنایت در طول دوران انتقال قدرت مواجهیم، همان‌طور که در کشورهای دیگری که درگیری‌های جدی را پشت سر گذاشتند شاهد بودیم و همین مسئله تثبیت حاکمیت قانون را با مشکل مواجه می‌سازد.

 

* برای تثبیت حاکمیت قانون باید مراحلی را پیش از سقوط رژیم اسد طی کرد

به منظور هموارسازی راه تثبیت حاکمیت قانون باید مراحلی را، حتی پیش از سقوط رژیم اسد، طی کنیم. موارد زیر در اولویت قرار دارند:

شناسایی کارمندان قابل اعتماد نظام فضایی فعلی که می‌توانند نظام دادگستری را از همان آغاز دوران انتقال در دست بگیرند و هدایت کنند؛ آگاهی‌بخشی در مورد اهمیت حفظ پرونده‌ها و زیرساخت‌های حیاتی نظام قضایی؛ شناسایی زیرساخت‌ها، مکان‌ها، و پرونده‌های بسیار مهم به منظور حفظ و نگهداری از آنها؛ درست کردن کمیته‌ای قانونی برای بازبینی قوانین فعلی و ارائه پیشنهاداتی مبنی بر اصلاح یا لغو برخی قوانین در ماه‌های نخست دوران انتقال.

 

* نظام قضایی دوران انتقال باید حقوق قربانیان را مسترد سازد، اعتماد مردم را احیا کند، و مانع قانون‌شکنی شود

برنامه نظام قضایی دوران انتقال در سوریه، باید در هماهنگی با هجارها و معیارهای بین‌المللی، فرایندها و سازوکارهایی را شامل شود که نه تنها کیفری است، بلکه حقوق از دست رفته را نیز اعاده می‌کند. نظام قضایی دوران انتقال را باید طوری طراحی کرد که:

• عدالت را برای قربانیان بی‌عدالتی‌ها و آزارهای اخیر و قدیمی اجرا کند؛

• راه‌های دیگری را جایگزین شیوه‌های خشونت‌آمیز دادخواهی کند که باعث عمیق‌تر شدن دشمنی‌ها و چندپارگی جامعه می‌شوند؛

• حقیقت را در مورد عملکرد خاطیان و تجربیات قربانیان افشا کند؛

• سازوکارهایی فراهم سازد که بتوان به وسیله آنها مانع قانون‌شکنی‌های بیشتر شد و به این ترتیب، ایمان شهروندان به نهادهای دولتی احیا شود و بتوان حاکمیت قانون را تقویت کرد؛

• از احیای اعتماد شهروندان و توسعه چشم‌انداز جدید مثبت برای سوریه پشتیبانی کند؛

• در پرتو میراث جمعی خشونت، سرکوب، و استبداد طی پنج دهه گذشته، سازوکاری برای «ترمیم اجتماعی» برای قربانیان و همچنین جامعه به وجود آورد.

 

* هر دولت جدیدی پس از اسد با چالش‌های زیادی برای اجرای عدالت مواجه است

باید بدانیم که هر سناریوی احتمالی‌ای که برای تغییر رژیم تصور کنیم، باز هم دست‌یابی به عدالت در دوران انتقال با چالش‌های بزرگی مواجه خواهد شد. از جمله بزرگ‌ترین این چالش‌ها می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد: جامعه‌ای چندپاره با درگیری‌های فرقه‌ای و منطقه‌ای که در جریان مبارزات مسلحانه شدت هم گرفته است؛ فشار عمومی برای دریافت روحیه مسئولیت‌پذیری و عدالتی که دولت جدید ناتوان از ارائه‌‌اش است؛ منابع ناقص و ناکافی که دولت پس از اسد باید نظام قضایی‌اش را روی آن بنا کند؛ و ظرفیت محدود و مشروعیت از دست رفته نهادهای عمومی، از جمله نهادهای قضایی و بازرسی.

 

* برای مستحکم‌سازی نظام قضایی دوران انتقال باید مراحلی را پیش از سقوط اسد پشت سر بگذاریم

پروژه «روز بعد» توصیه می‌کند بنیان‌های نظام قضایی دوران انتقال را پیش از سقوط رژیم اسد مستحکم سازیم. مراحل ضروری آن نیز عبارتند از: تثبیت یک کمیته‌ آمایشی برای طراحی نقشه راهبردی برای اجرای عدالت در دوران انتقال؛ ایجاد آمادگی برای پاسداری از پرونده‌ها و اسناد؛ پیام‌رسانی به مردم برای اجتناب از حملات انتقامی و آگاهی‌بخشی در مورد سازوکارهای اجرای عدالت در دوران انتقال؛ پیش‌بینی منافع بین‌المللی؛ لحاظ کردن چارچوب‌های مناسب برای هماهنگ‌سازی و تلفیق سازوکارهای قضایی مختلف در دوران انتقال؛ و آماده‌سازی کارکنانی که در نهادهای قضایی دوران انتقال فعال خواهند بود.